Plave oči su dugo vremena bile predmet fascinacije, ne samo zbog svoje jedinstvene i očaravajuće boje, već i zbog njihove retkosti i specifičnosti. Danas su relativno česte, naročito u Evropi, ali interesantno je da plave oči nisu oduvek postojale u ljudskoj populaciji. Naime, svi ljudi su prvobitno imali smeđe oči, a pojava plavih očiju nastala je zahvaljujući jednoj neobičnoj genetskoj mutaciji.
Prema istraživanju tima sa Univerziteta u Kopenhagenu, predvođenog profesorom Hansom Ajbergom, pre oko 6.000 do 10.000 godina došlo je do genetske mutacije kod jedne osobe, koja je postala zajednički predak svih plavookih ljudi. Ova mutacija se desila u genu HERC2, koji kontroliše rad drugog gena – OCA2, odgovornog za proizvodnju melanina, pigmenta koji boji oči.
Gen OCA2 reguliše količinu melanina u dužici oka, što direktno utiče na boju očiju. Kada funkcioniše normalno, proizvede se veća količina melanina, zbog čega oči postaju tamnije, najčešće smeđe. Međutim, mutacija u HERC2 genu smanjuje aktivnost OCA2, što dovodi do smanjenja proizvodnje melanina. Zanimljivo je da plave oči ne sadrže plavi pigment, već se ova boja pojavljuje zbog manje količine melanina, što dovodi do rasipanja svetlosti kroz dužicu oka, dajući tako efekt plave boje, slično kao što svetlost rasipa plavi ton kad se pogleda u nebo.
- Još jedna fascinantna stvar je da svi plavooki ljudi danas dele istu mutaciju na istom mestu u svom genetskom kodu, što znači da svi plavooki ljudi potiču od jednog zajedničkog pretka. Ovo otkriće potvrđuje tezu da je pojava plavih očiju rezultat jednog jedinog genetskog događaja, a ne više nezavisnih mutacija.
Istraživanje iz 2008. godine uključilo je analizu DNK uzoraka ljudi sa različitim bojama očiju iz raznih delova sveta. Naučnici su otkrili da svi plavooki ljudi nose istu verziju genetskog “prekidača” koji utiče na boju njihovih očiju, što još jednom potvrđuje da su plave oči proizvod jedne mutacije koja se prenosi sa generacije na generaciju.
Veruje se da se ova mutacija dogodila među ljudima koji su migrirali iz Afrike ka Evropi. Tokom migracija i naseljavanja novih teritorija, mutacija se proširila među populacijom, a najviše se zadržala kod evropskog stanovništva, gde su plave oči danas najčešće.
- Iako su plave oči prelep fizički atribut, one predstavljaju mnogo više od toga – one su dokaz evolucije, migracija, genetskih varijacija i nasledstva. Zanimljivo je i da ovaj genetski fenomen otvara vrata razumevanja drugih boja očiju. Na primer, osobe sa zelenim očima imaju smanjene količine melanina, ali iz drugih genetskih razloga nego plavooki ljudi.
Profesor Ajberg ističe da razlike u mehanizmima nastanka boje očiju potvrđuju da svi plavooki ljudi imaju jednog zajedničkog pretka. Ovaj genetski “prekidač” se ne menja, ne mutira dalje, i prenosi se sa generacije na generaciju, čineći ovu osobinu preciznim pokazateljem genetske povezanosti.
Ako imate plave oči, nosite u sebi deo ljudske istorije, nesvesno unoseći jednu od najupečatljivijih fizičkih osobina u ljudsku populaciju. Ova jedinstvena osobina ne samo da očarava i intrigira, već nas podseća na to koliko su ljudi povezani kroz vreme, genetiku i evoluciju. Plave oči nisu samo lepa karakteristika – one su trag našeg zajedničkog genetskog nasleđa.
